Overslaan en naar de inhoud gaan Government logo | to homepageRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport MenuIngeklaptMenu unfolted Zoek in Richtlijnen & Draaiboeken Zoeken Trefwoord
COVID-19-vaccinatie van immuungecompromitteerde patiënten Handleiding Bijlage bij de Uitvoeringsrichtlijn COVID-19-vaccinatie 2021 | Versie 13 januari 2021 (versiebeheer zie onderaan pagina)
Totstandkoming In december 2020 werd het eerste COVID-19-vaccin geregistreerd, waarna implementatie van vaccinatie kan volgen. Over de prioritering van groepen voor vaccinatie wordt door de Gezondheidsraad (GR) geadviseerd. De GR heeft geadviseerd te beginnen met oudere personen op basis van de strategie om primair reductie van sterfte en ziekenhuisopname te bereiken, omdat leeftijd de belangrijkste risicofactor is voor een gecompliceerd beloop van COVID-19. Daarnaast zullen zorgmedewerkers in verpleeghuizen worden gevaccineerd om zo mogelijk ook indirecte bescherming te kunnen bieden. Ook ziekenhuispersoneel wordt gevaccineerd.
Verder is er in de loop van de COVID-19-epidemie meer duidelijkheid gekomen over een verhoogd risico op gecompliceerd beloop als gevolg van onderliggende aandoeningen.
Omdat bij sommige groepen van immuungecompromitteerde patiënten sprake is van een duidelijk verhoogd risico op ernstige COVID-19, zullen ook deze personen bij voorrang gevaccineerd worden. Een substantieel deel van hen zal al op basis van leeftijd al worden geprioriteerd voor vaccinatie, personen jonger dan 60 jaar zullen op grond van hun medische indicatie volgen. Ook onder het zorgpersoneel dat gevaccineerd gaat worden, zullen personen zijn die immuungecompromitteerd zijn.
Om voor immuungecompromitteerde patiënten optimale adviezen te formuleren, is er door de LCI-RIVM gevraagd aan de medische beroepsgroepen om gemandateerde professionals af te vaardigen om tot een gezamenlijke handleiding te komen.
Aan dit overlegplatform participeerden behandelaars van de volgende verenigingen:
Nederlandse Internisten Vereniging, deelverenigingen: Nederlandse Vereniging voor Hematologie; M.D. Hazenberg, I. Nijhof Nederlandse Vereniging van hiv-behandelaren; J. Gisolf Nederlandse Vereniging voor Immunologie; V. Dalm, T.W. Kuijpers Nederlandse Vereniging voor Internist-infectiologen; A. Goorhuis, L.G. Visser Vereniging voor Medische Oncologie; R. van Alphen, A. van der Veldt, E.G.E. de Vries Nederlandse Federatie voor Nefrologie; H. van Hamersvelt, J.S. Sanders, O. Teng, J. Wetzels, R. Duivenvoorden Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde; P. Fraaij, N. Wulffraat Nederlandse Vereniging voor Reumatologie; R. Landewé, G.J. Wolbink Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen; A. van Bodegraven, H.H. Fidder Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie: zie namen van de betrokken artsen bij tabel Dermatologische patiënten; Nederlandse Vereniging voor Neurologie; D. van de Beek, J. Killestein Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose; R.E. Jonkers, R. Hoek
Het eerste overleg vond plaats 21 december 2020, op 7 januari 2021 werd de eerste draft gepresenteerd, waarna input van de verschillende behandelaren naar aanleiding van de vergaderingen werd verwerkt.
Na de uiteindelijke afstemming kon deze eerste handleiding worden gedeeld met de Gezondheidsraad en gepubliceerd op 14 januari 2021 op de LCI-website.
Periodieke updates zullen plaatsvinden op basis van nieuwe data over veiligheid en effectiviteit van COVID-19-vaccins bij deze patiëntencategorie, internationale ontwikkelingen op het terrein van optimale vaccinatie strategieën bij deze patiënten, het beschikbaar komen van nieuwe vaccins, en toediening-specifieke afwegingen.
Redactie: Marloes Bongers (Landelijk Coördinatiecentrum Infectieziekten, RIVM), Lieke Sanders (Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM), Albert Vollaard (Landelijk Coördinatiecentrum Infectieziekten, RIVM) Met medewerking van: prof. Leo Visser (afdeling infectieziekten LUMC), Bram Goorhuis (afdeling Infectieziekten, Centrum voor Tropische Geneeskunde & Reizigersgeneeskunde, Amsterdam UMC)
Contact: LCI-secretariaat Antonie van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Telefoon: 030-274 7000 E-mail: lci@rivm.nl
Samenvatting Op het moment van opstellen van deze handleiding (januari 2021) is er sprake van een hoge incidentie van COVID-19 met hoog infectierisico ook voor ernstig immuungecompromitteerde patiënten, die een verhoogd risico hebben op een gecompliceerd beloop van COVID-19. Vanwege de programmatische aanpak bij de vaccinatiecampagne worden alle immuungecompromitteerde patiënten opgeroepen voor vaccinatie.
Vanwege het belang van bescherming tegen ziekte en overlijden is prioritering van vaccinatie voor de patiënten belangrijk, ook al is er mogelijk sprake van verminderde effectiviteit van vaccinatie ten gevolge van immuundeficiëntie of immuunsuppressie door de fase van de onderliggende ziekte of behandeling, of door gebruik van immuunsuppressiva. In deze fase van de epidemie wordt geadviseerd om vaccinatie niet uit te stellen tot een moment dat er mogelijk een betere vaccinatierespons verwacht kan worden. Na vaccinatie blijven nog alle standaard preventieve maatregelen om infectie te voorkomen van kracht, omdat data over effectiviteit van vaccinatie bij deze groep ontbreken.
Er zijn meerdere vaccins tegen COVID-19 in ontwikkeling en er zijn nu twee mRNA-vaccins geregistreerd. Deze vaccins lijken op dit moment zeer effectief bij ouderen en zijn naar verwachting veilig bij immuungecompromitteerde patiënten. Het risico van eventuele bijwerkingen van vaccinatie weegt niet op tegen het risico van COVID-19 doormaken. Daarom worden deze mRNA-vaccins geadviseerd. De optie om naast de patiënt ook huishoudcontacten van ernstig immuungecompromitteerde patiënten te vaccineren, wordt nog uitgewerkt. Er zijn nog maar weinig data over de afname van transmissie na vaccinatie beschikbaar.
Deze handleiding zal periodiek worden herzien als andere effectieve vaccins geregistreerd worden en beschikbaar komen, en op basis van nieuw onderzoek over COVID-19-vaccinatie van immuungecompromitteerde patiënten.
Algemene principes Voor algemene informatie voor professionals over COVID-19-vaccinatie: https://www.rivm.nl/COVID-19vaccinatieprofessionals en https://lci.rivm.nl/richtlijnen/covid-19-vaccinatie.
Doelstelling De doelstelling van deze handleiding is om uitvoerende professionals bij de GGD, de huisartspraktijk, in verpleeghuizen en instellingen, en in het ziekenhuis een handvat te bieden bij de uitvoering van hun taak bij vaccinatie van immuungecompromitteerde patiënten tijdens de COVID-19-vaccinatiecampagne in de huidige fase van de pandemie.
Relatief risico op gecompliceerd beloop van verschillende patiëntencategorieën Niet van alle patiënten die immuungecompromitteerd zijn, is bekend of zij een verhoogd risico hebben op een gecompliceerd beloop bij SARS-CoV-2-infectie door de onderliggende aandoening en/of medicatie, of dat dat mede door andere risicofactoren (bijv. leeftijd, obesitas) bepaald wordt. Algemeen mag worden aangenomen dat naarmate iemand meer immuungecompromitteerd is, COVID-19 ernstiger zal verlopen en mogelijk de vaccinatie minder zal beschermen.
Voor de prioritering van COVID-19-vaccinatie is gekozen om te starten met vaccineren bij ouderen boven de 60 jaar (oudste groepen eerst) en daarna medische risicogroepen bij mensen tussen 18 en 60 jaar. Selectie hierbij vindt plaats volgens de brede indicaties die worden gehanteerd voor de jaarlijkse influenzavaccinatie bij de huisarts. Deze keuze is door de Gezondheidsraad geadviseerd vanwege het sterk verhoogde risico op ernstige ziekte en overlijden ten gevolge van COVID-19 met toename van de leeftijd.
Effectiviteit Afhankelijk van de mate van immuunsuppressie van patiënten, zal de effectiviteit van vaccinatie minder goed kunnen zijn. Gezien het hoge risico op infectie tijdens de COVID-19-pandemie in deze periode, en het verhoogde risico op een gecompliceerd beloop van COVID-19 juist bij deze patiënten, wordt ook gedeeltelijke protectie nog belangrijk geacht. Daarbij komt dat de COVID-19-vaccins naar verwachting veilig zijn. Dit leidt tot een gunstige benefit-risk-afweging.
Gezien de verwachte gereduceerde effectiviteit, blijven voor alle immuungecompromitteerde patiënten nog dezelfde maatregelen op het terrein van social distancing, hygiëne en testen bij klachten, onveranderd van kracht ook na de vaccinaties. Bij verandering in incidentie van COVID-19 of veranderingen op het terrein van (her)vaccinatie of profylaxe, zal worden aangegeven wanneer deze preventiestrategie kan worden aangepast.
Veiligheid De mRNA-vaccins, virusplatform-vaccins en subunit-vaccins bevatten geen levend (verzwakt) virus. Dit betekent dat er geen risico is op een vaccinvirus of platformvirusinfectie bij immuungecompromitteerde patiënten. De reactogeniciteit en bijwerkingen van het Pfizer-BioNTech mRNA-vaccin zijn in het algemeen relatief mild van aard, van korte duur en van voorbijgaande aard. Vaccinatie met mRNA-vaccins is daarmee volgens de Gezondheidsraad naar verwachting veilig, ook bij immuungecompromitteerde patiënten.
Of de mRNA-vaccins resulteren in een verhoogd risico op immuungerelateerde bijwerkingen in specifieke groepen immuungecompromitteerde patiënten is onbekend, omdat dit niet onderzocht is. De bijsluitertekst van de mRNA-vaccins meldt daarom dat veiligheid bij deze patiënten niet gegarandeerd kan worden, hoewel men in theorie verwacht dat de veiligheid goed zal zijn en het risico van vaccinatie niet opweegt tegen het risico van COVID-19 doormaken. Internationale en nationale registratie van het optreden van specifieke bijwerkingen na vaccinatie met mRNA-vaccins zal moeten leiden tot meer gegevens over invloed van vaccinatie op het ziektebeloop bij de verschillende categorieën van immuungecompromitteerde patiënten (veiligheid) en het optreden van COVID-19-infectie ondanks vaccinatie (effectiviteit). Veronderstelde bijwerkingen na vaccinatie moeten worden doorgegeven aan het Lareb in Nederland.
Terwijl eerst de mRNA-vaccins gebruikt zullen worden, zal bij vrijgeven van andere typen vaccins ook het veiligheidsaspect voor immuungecompromitteerden worden besproken in deze handleiding, als deze alternatieve vaccins ook als optie worden gezien voor deze specifieke groep patiënten vanwege waarschijnlijk gelijke of betere effectiviteit. Ook zal in de handleiding worden opgenomen wanneer er bij specifieke groepen van immuungecompromitteerde patiënten reden is om van gebruik van een bepaald type vaccins af te zien.
Vaccin 1. Keuze bij prioritering COVID-19-vaccinatie: Bij de keuze van prioritering van vaccinatie spelen meerdere factoren:
de geformuleerde strategieën van de Gezondheidsraad (GR): verminderen van (ernstige) ziekte en sterfte als gevolg van COVID-19; terugdringen van verspreiding van SARS-CoV-2; voorkomen van maatschappelijke ontwrichting de ernst van de epidemie op het moment, waarbij de noodzaak tot vaccinatie wordt beïnvloed door de wens om zo snel mogelijk (evt. partiële) bescherming te kunnen verkrijgen (risico op infectie); gepubliceerde effectiviteit en veiligheidsdata over een vaccin en de beoordeling per vaccin door de GR (op dit moment nog beperkt tot de mRNA-vaccins); beschikbaarheid: de aanwezigheid van voorraden van het vaccin en mogelijkheid het toe te dienen; prioritering van specifieke medische risicogroepen binnen de totale populatie vanwege een verhoogd risico op gecompliceerd beloop bij die patiëntengroepen (risico op complicaties).
Voor het mRNA BNT162b2-vaccin van BioNTech/Pfizer dat nu geregistreerd is en waarvan effectiviteit en de eerste reactogeniciteits- en veiligheidsdata voorhanden zijn, beoordeelde de GR de benefit-risk-afweging van mRNA-vaccinatie als gunstig bij medische hoogrisicogroepen. Dit omdat hoge effectiviteit ook bij ouderen en in de diverse subgroepen gezien werd, met een goede veiligheid (relatief beperkte bijwerkingen). Data zijn echter alleen beschikbaar binnen de huidige studieduur en alleen voor immuuncompetente personen tussen de 16 en 90 jaar. Samenvattend wordt op basis van de huidige beschikbare gegevens geadviseerd om tijdens deze fase van de epidemie met hoge incidentie hoogrisicopatiënten met ernstige immuunsuppressie te vaccineren met mRNA-vaccins vanwege hun bewezen hoge effectiviteit in immuuncompetente volwassenen en in ouderen, de verwachte goede veiligheid en de beschikbaarheid. Naar verwachting heeft het tweede mRNA-vaccin Moderna een zelfde profiel als het Pfizer/BioNTech-vaccin.
Over de prioritering van specifieke patiëntengroepen binnen de medische hoog-risicogroepen, wordt nog een volgend advies gegeven, evenals over andere vaccins die beschikbaar komen. Hiervoor moeten de data en registratie van deze andere vaccins worden afgewacht. Zodra andere typen COVID-19-vaccins beschikbaar komen, zal ook hierover worden geadviseerd door de GR.
Bij minder hoog risico op gecompliceerd beloop van COVID-19 vanwege een onderliggende aandoening, wordt het standaardproces gevolgd volgens de vaccinatiestrategie van VWS. Dat valt buiten deze handleiding.
Gebruik van één type vaccin: Bij vaccinatie van patiënten heeft het de voorkeur te vaccineren met 1 type vaccin en niet bij de tweede dosis een ander type vaccin of een vaccin van hetzelfde type maar van een andere producent te gebruiken. Geen uitgestelde 2e vaccinatie: bij massavaccinatiecampagnes wordt nu gesuggereerd dat vanwege beperkte voorraden van de nu beschikbare mRNA-vaccins langer uitstel van een tweede dosis een optie is om sneller bevolkingsimmuniteit te bereiken en te starten met zoveel mogelijk mensen met de eerste dosis te vaccineren. De berekeningen hierbij gaan uit van een goede effectiviteit enige weken na 1 dosis, op basis van (nog beperkte) gegevens uit fase 3 onderzoeken van de beide mRNA-vaccins. Echter, bij immuungecompromitteerde patiënten is mogelijk na één dosis van een dergelijke effectiviteit nog geen sprake. Daarom wordt geadviseerd niet af te wijken van de registratietekst bij immuungecompromitteerde patiënten: een tweede dosis is altijd nodig en moet ook niet worden uitgesteld langer dan de 3 weken (Pfizer-BioNTech) of 4 weken (Moderna). Deze termijnen zijn gebruikt in de fase-3-onderzoeken die onderzochten wat het effect was op bescherming tegen (ernstige) ziekte. Dit is ook de vaccinatiestrategie zoals nu geadviseerd door de GR. Geen dubbele dosis of 3e vaccinatie: Veiligheid is beperkt onderzocht van hogere doses mRNA-vaccins dan de huidige vaccins waarbij hogere reactogeniciteit werd waargenomen. Er is gekozen voor de huidige hoeveelheid mRNA in het fase-3-onderzoek vanwege een al hoge effectiviteit met deze dosis. Of en wanneer er nog geboosterd zou moeten worden met een 3e vaccinatie bij immuungecompromitteerden voor het mogelijk bereiken van betere effectiviteit of langduriger bescherming, is onbekend. Ook veiligheid/reactogeniciteit van een derde vaccinatie is onbekend. Daarom wordt geadviseerd geen hogere dosis en evenmin een 3e vaccinatie aan te bieden. Dat kan alleen in onderzoeksverband. Indien er nieuwe data komen, kan het huidige advies mogelijk worden aangepast voor specifieke patiëntengroepen indien er vaccins beschikbaar zijn. 3. Vaccintiming:
Bij een programmatische aanpak is er niet veel vrijheid om zelf keuzes te maken voor een specifiek tijdstip voor vaccinatie tijdens de campagne. De vaccinatie wordt geregeld via de GGD en de huisartspraktijk. Vanwege beperkte voorraden en houdbaarheid van de vaccins zal er vooralsnog weinig mogelijkheid zijn voor een individuele benadering, zoals tijdelijk uitstel van vaccinatie. Gezien de hoge incidentie van COVID-19 op het moment van het opstellen van deze handleiding en het hoge risico op complicaties bij infectie, is het belangrijk dat medische risicogroepen gevaccineerd worden zodra zij worden uitgenodigd en op het voorgestelde moment, ondanks mogelijk beperkte vaccineffectiviteit door immuunsuppressie op het moment van vaccinatie. Tijdelijk uitstel is logistiek nu te complex en zou zelfs het verkrijgen van gedeeltelijke bescherming kunnen vertragen. In deze handleiding wordt verder verhelderd bij specifieke patiëntengroepen bij welke termijnen rond therapie of transplantatie er een betere effectiviteit van het COVID-19-vaccin verwacht mag worden (zie beneden). Echter, zoals boven vermeld: op dit moment dient vaccineren binnen die termijn mogelijk te zijn binnen het programma. Bij een meer individuele benadering, in een andere fase van de epidemie en bij voldoende aantallen vaccins kunnen dergelijke termijnen wel een rol gaan spelen bij de timing van vaccinatie. Dat zal in nieuwe versies van deze Handleiding dan verder worden verhelderd en onderbouwd met bestaande literatuur en met nieuw verkregen data over vaccinatierespons bij immuungecompromitteerde patiënten. 4. Vaccinatieregistratie in het COVID-19-vaccinatie Informatie- en Monitoringsysteem (CIMS): Registratie van vaccinatiestatus is vrijwillig en op basis van informed consent bij de GGD of huisarts. Bij personen met een verwachte beperkte vaccinatierespons ten gevolge van onderliggende aandoeningen of medicatie, is registratie echter van groot belang om hen snel te kunnen oproepen voor eventuele hervaccinatie, mocht dat nodig blijken. Voor het bepalen van de effectiviteit van de vaccinatie en het monitoren van specifieke bijwerkingen van vaccintypes of -batches is registratie ook essentieel. Registratie in CIMS wordt dus sterk aanbevolen. Daarbij wordt overigens niet genoteerd wat de onderliggende aandoening van de patiënt is.
Kinderen In de huidige strategie van VWS wordt een ondergrens van de leeftijd van 18 jaar gehanteerd voor de vaccinatie met mRNA -vaccins. Het nu beschikbare Pfizer-BioNTech mRNA-vaccin is geregistreerd voor gebruik bij personen ouder dan 16 jaar, het Moderna mRNA-vaccin ouder dan 18 jaar. De vaccins kunnen daarom nog niet gebruikt worden voor immuungecompromitteerde kinderen en adolescenten beneden die leeftijd. De Gezondheidsraad zal nog nader adviseren of voor specifieke groepen adolescenten van 16-18 jaar een uitzondering kan worden gemaakt.
Daarnaast lopen er diverse studies naar vaccinatie bij kinderen en er zullen er nog meerdere volgen.
Interactie vaccinatie en medicatie Voor een overzicht van immuunsuppressieve medicatie inclusief doseringen bij chronisch inflammatoire aandoeningen en het effect hiervan op vaccinatie: check https://lci.rivm.nl/richtlijnen/vaccinatie-bij-chronisch-inflammatoire-aandoeningen.
Bij stabiele ziekte en gebruik van immuunsuppressiva is er geen noodzaak medicatie te staken of aan te passen op het moment van vaccinatie. Medicatie mag alleen gestaakt worden in overleg met de behandelaar van patiënt. In veel richtlijnen wordt standaard aanbevolen niet tijdens een actieve fase van een chronisch inflammatoire aandoening, zoals reumatoïde artritis of IBD, te vaccineren. Dit wordt in de huidige fase van de epidemie niet als contra-indicatie gezien. Deze benadering is conform die genoemd bij Vaccin-timing punt a (zie boven). Indien de mogelijkheid bestaat te wachten met starten van immuunsuppressiva, heeft het voorkeur minimaal 2 weken vóór start ervan te vaccineren voor het bereiken van betere effectiviteit. Dan is in elk geval de essentiële eerste dosis zonder immuunsuppressiva toegediend. Bij voorkeur wordt langer gewacht, zodat ook de tweede dosis kan worden gegeven vóór start (4-6 weken), maar dit zal in praktijk vaak niet mogelijk zijn. Bij specifieke immuunsuppressiva (b.v. B-cel-depleterende therapie) kan op basis van bestaande en nieuwe data voor een ander interval gekozen worden. Dat zal dan worden opgenomen in de onderstaande tabellen. Kortdurend gebruik van orale corticosteroïden gedurende minder dan 14 dagen (‘stootkuur’) is in algemeen geen reden om vaccinatie uit te stellen. Chemotherapie bij maligniteiten: in de meeste internationale richtlijnen (o.a. IDSA-richtlijn) wordt door experts geadviseerd in de 2 weken vóór start van chemotherapie en tot 3 maanden na de laatste kuur niet te vaccineren, om daarmee een zo optimaal mogelijke vaccinatierespons te krijgen. De vaccinatierespons binnen of buiten deze termijnen bij de verschillende typen chemotherapie is echter vaak niet goed onderzocht om dit advies voldoende te onderbouwen. Bij cyclische toediening van chemo- of immuunsuppressieve therapie of modulerende medicatie is ook niet goed bekend of vaccinatie bij voorkeur het beste net vóór, in de eerste week van of tussen cycli gegeven kan worden. Daarom is er geen noodzaak rekening te houden met deze termijnen bij de planning voor vaccinatie in deze hoogrisicofase van de vaccinatiecampagne. Alleen bij specifieke chemo/immunotherapie kan tijdelijk uitstel geadviseerd worden vanwege veronderstelde afwezigheid van vaccinatierespons (zie hieronder). Vaccinatie van huishoudcontacten De geregistreerde indicatie van de mRNA COVID-19-vaccins is preventie van ziekte, zoals dat in de fase-3-onderzoeken is vastgesteld. Of vaccinatie tegen COVID-19 asymptomatische infectie of milde infectie voorkomt, zodat transmissie van COVID-19 door uitscheiding van SARS-CoV2 virus beperkt kan worden, is nog onbekend. Daarmee is onbekend of de GR-strategie ‘terugdringen van verspreiding van SARS-CoV-2’ door ringvaccinatie van huishoudcontacten van ernstig immuungecompromitteerde patiënten kan worden bereikt met de mRNA-vaccins. Ringvaccinatie wordt wel geadviseerd voor de huidige influenzavaccinatie voor huishoudcontacten van ernstig immuungecompromitteerde patiënten. Vanwege de huidige schaarste aan COVID-19-vaccins wordt op dit moment geadviseerd eerst de kwetsbare patiënten te vaccineren met hopelijk enige directe bescherming tegen COVID-19. Voor een selecte groep van ernstige immuungecompromitteerde patiënten zal worden verzocht aan de Gezondheidsraad om te adviseren volwassen huishoudcontacten ook eerder in aanmerking te laten komen voor vaccinatie dan anderen in het leeftijdscohort beneden de 60 jaar. Dit betreft huishoudcontacten van:
Hematologische patiënten met ernstige immuunsuppressie; Transplantatiepatiënten in het eerste jaar na transplantatie; Patiënten met solide tumoren die celtherapie (CART) of autologe stamceltherapie ondergaan; Patiënten die B-cel depleterende therapie ondergaan of recent hebben ondergaan, inductiebehandelingen met hoge doses van specifieke immuunsuppressiva (b.v. cyclofosfamide), of na recente behandeling met ATG of alemtuzumab, vanwege de veronderstelde beperkte humorale vaccinatierespons. De termijn na laatste dosis die daarbij gehanteerd moet worden, wordt nog afgestemd.
Besluitvorming hierover zal volgen, net als de implementatie ervan, nadat de meest kwetsbare groep, de ouderen, zijn gevaccineerd.
In 2021 komen alle volwassenen jonger dan 60 jaar in aanmerking voor vaccinatie en daarmee zal mogelijk het infectierisico voor andere immuungecompromitteerde personen afnemen. Kinderen en jongeren (onder de 18 jaar) komen nog niet voor vaccinatie in aanmerking vanwege het ontbreken van registratie voor deze leeftijdsgroep, dus jongere huishoudcontacten kunnen nog niet gevaccineerd worden.
Bepaling van immuunmarkers en/of serologie Onderzoek naar de immunologische respons bij de verschillende vaccins kan plaatsvinden in onderzoeksverband via behandelend artsen. Vanuit het belang van mortaliteitsreductie en bestrijding van ernstige COVID-19 geldt het advies aan de patiënten met het hoogste risico op ernstige ziekte het naar verwachting meest effectieve vaccin toe te dienen, conform het advies van de GR. Er is nog geen gedefinieerde ‘correlate of protection’ bij COVID-19 en antistoftiters dalen standaard na infectie en na vaccinatie. Op basis van antistoftiters kan bescherming of juist gebrek aan immuniteit na een infectie of na vaccinatie vooralsnog niet worden bepaald. Groepsvaccinatie zoals nu voorgesteld wordt tijdens een uitbraak of pandemie, is wezenlijk anders dan individuele patiëntenzorg op maat. Gezien de ernst van de epidemie en het hoge risico op gecompliceerd beloop bij immuungecompromitteerde patiënten, wordt geadviseerd geen voorafgaande bepalingen van immuunmarkers/antistoffen te verrichten of af te wachten buiten onderzoeksverband en snel te vaccineren volgens de oproep. Ook na vaccinatie is bepaling van serologische respons aan de behandelend arts. Het kan een functie hebben in het kader van klinische zorg, of binnen onderzoeksverband, maar het mag een snelle implementatie van vaccinatie of toediening van een geïndiceerde tweede dosis niet vertragen. Dit is ook conform de standaard vaccinatiepraktijk. Een eerdere bewezen SARS-CoV-2-infectie is geen reden om niet te vaccineren. De kans op een volgende SARS-CoV-2-infectie bij beperkte immuniteit bij immuungecompromitteerde patiënten kan verhoogd zijn; Ook in aanwezigheid van antistoftiters voorafgaand aan een COVID-19-vaccinatie wordt vaccinatie niet ontraden omdat een ‘correlate of protection’ op basis van een drempelwaarde van antistoftiters vooralsnog ontbreekt. Vaccinatie kan de immuniteit een booster geven. Dit is ook conform de standaard vaccinatiepraktijk (bijv. advies tot jaarlijkse influenzavaccinatie ondanks doorgemaakte eerdere influenza-infectie met dezelfde virusstrain die in het vaccin zit). Bij veranderende inzichten op basis van onderzoeken naar bepalende (immunologische) factoren voor de vaccinatierespons, en ‘correlate of protection’ criteria (de cellulaire respons kan ook een rol spelen) zal dit worden aangepast. Specifieke adviezen Dermatologische patiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Psoriasis en hidradenitis suppurativa
Biologicals: anti-TNF-alpha, anti-IL12/23, anti-IL17, anti-IL23
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 1,2,3,4
Anti-PDE4
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 1,2,3,4
Conventionele systemische behandelingen: methotrexaat, cyclosporine, fumaarzuur, acitretine
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 1,2,3,4
Eczeem en urticaria
Biologicals: anti-IL4/13, anti-IgE
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 5,6 Gezien atopische constitutie mogelijk verhoogd risico op allergische / anafylactische reacties: standaard observatieduur van minimaal 15 minuten. Bij een geschiedenis van anafylaxie: 30 minuten. Setting voor vaccinatie dient te zijn waarin anafylaxie behandeld kan worden. Mogelijk is dit ook van belang voor patiënten met mastocytose.
JAK-remmers
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 5,6
Conventionele systemische behandelingen: cyclosporine, methotrexaat, azathioprine, mycofenolzuur
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 5,6
Auto- immuunziekten (SLE, dermato- myositis, vasculitis, sclerodermie)
Prednison, cyclosporine, azathioprine, methotrexaat, mycofenolaat-mofetil, HIVIG, plaquenil, dapson
Ja
Ja
Voor of tijdens
Ref 6
Auto-immuun- blaarziekten
B-cel-depleterende therapie2
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Huid- maligniteiten
Cutane B-cel lymfomen
B-cel-depleterende therapie
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Melanomen
Immune checkpoint inhibitoren (anti CTLA4 en/of anti PD-1)
Ja
Ja
In overleg met oncoloog
Gevorderde basaalcel- carcinomen
Hedgehog inhibitoren
Ja
Ja
Voor, tijdens of na
Superficiële basaalcel- carcinomen en actinische keratosen
Imiquimod
Ja
Ja
Voor of na
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Tijdelijk uitstellen is bij behandel indicaties voor imiquimod niet van belang. Een ander beleid bij meer geïndividualiseerd beleid kan nog volgen.
Cutane lymfomen
Chemotherapie
Ja
Ja
Advies (hemato)oncoloog voor chemotherapie bij lymfomen volgen
Documenten waarop dit advies gebaseerd is:
National Psoriasis Foundation (NPF) task force: COVID-19 Task Force Guidance Statements. National Psoriasis Foundation. December 12, 2020. https://www.psoriasis.org/covid-19-task-force-guidance-statements. Statement British Association of Dermatologists (BADBIR): https://www.bad.org.uk/shared/get-file.ashx?itemtype=document&id=6962 Statement International Psoriasis Council (IPC): https://www.psoriasiscouncil.org/blog/IPC-Statement-on-SARS-CoV-2-Vaccines-and-Psoriasis.htm Statement Skin Inflammation and psoriasis international network (SPIN):advice follows IPC ACAAI Guidance on Risk of Allergic Reactions to the Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine. December 14, 2020. https://acaai.org/news/american-college-allergy-asthma-and-immunology-releases-guidance-risk-allergic-reactions-pfizer Information from the American College of Rheumatology Regarding Vaccination Against SARS-CoV-2. American College of Rheumatology. https://www.rheumatology.org/Portals/0/Files/ACR-Information-Vaccination-Against-SARS-CoV-2.pdf. Baker D et al. COVID-19 vaccine-readiness for anti-CD20-depleting therapy in autoimmune diseases Clinical and Experimental Immunology, 202: 149–161 Bijdragen: Inzake therapie Psoriasis en hidradenitis suppurativa: Prof. Dr. E.P. Prens; Prof. Dr. E.M.G.J. De Jong; Prof. Dr. P.I. Spuls; Dr. M. Seyger; Dr. E.M. Baerveldt. Inzake therapie eczeem en urticaria: Dr. M.S. de Bruin-Weller, Dr. M.L.A. Schuttelaar. Inzake therapie: HIVIG, Plaquenil en Dapson, rituximab: Dr. B. Horvath. Inzake therapie huidmaligniteiten: Dr. J.M. Muche, Dr. K. Mosterd, Dr. N.A. Kukutsch, Dr. M. Wakkee, Dr. M.B. Crijns, Drs. M. Tebbe.
Hematologische patiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Hematologie
Chemotherapie inclusief tyrosine kinase remmers, IMiDs1
Ja
Ja
Zie algemene principes
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Ringvaccinatie van volwassen huisgenoten*
B-cel-depleterende therapie2
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Ringvaccinatie van volwassen huisgenoten*
Autologe en allogene stamcel-transplantatie
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: overweeg uitstel met 3 mnd na laatste kuur
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Ringvaccinatie van volwassen huisgenoten*
Graft versus host disease
Ja
Ja
Geen voorkeur
CAR T celtherapie
Ja
Ja
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Ringvaccinatie van volwassen huisgenoten*
1 Behalve B cel-depleterende therapie; 2 Rituximab, obinutumumab, ATG, alemtuzumab. * Op het moment van opstellen van deze Handleiding nog geen onderdeel van het vaccinatieprogramma.
Immuungecompromitteerde kinderen >16 jaar Vaccinatie zal alleen mogelijk zijn vanaf 18 jaar. Er zal mogelijk een uitzondering worden gemaakt voor specifieke patiëntengroepen van adolescenten >16 jaar. Daarover wordt nog bericht. Bij aanpassing van de minimum leeftijd voor vaccinatie, bij andere uitzonderingen of aanpassingen, zal dat in de Handleiding worden opgenomen in overleg met de kinderartsen.
Kankerpatiënten (solide tumoren) Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Solide tumoren
Alle
Ja
Ja
Onbekend, daarom geen specifiek advies
Het advies van de verschillende internationale oncologische organisaties is om patiënten met solide tumoren te laten vaccineren tegen COVID-19. Het is nog niet duidelijk of alle patiënten wel een goede immuunrespons kunnen ontwikkelen. Hier zal nog onderzoek naar gebeuren. Totdat meer bekend is, is men dus niet zeker van goede bescherming. Daarom zal het advies voor beschermde voorzorgsmaatregelen na vaccinatie nog steeds van toepassing zijn.
Hoge dosis chemotherapie met autologe en/of celtherapie: TIL / TCR / CAR
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: overweeg uitstel met 3 mnd na laatste kuur
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Chemotherapie
Ja
Ja
Onbekend, daarom geen advies
Immuun therapie
Ja
Ja
Geen specifiek tijdstip
Tyrosine kinase remmers
Ja
Ja
Geen specifiek tijdstip
Radiotherapie
Ja
Ja
Geen specifiek tijdstip
Longpatiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Pulmonale oncologie
Systemische chemotherapie
Ja
Ja
n.v.t.
Advies NVMO/sectie oncologie: Wij stellen voor om aan kankerpatiënten met chemotherapie te adviseren zich tegen het coronavirus te laten vaccineren analoog aan het griepvaccin en dit niet uit te stellen tot na de chemotherapie (zoals bv bij de pneumokokken vaccinatie)
Tyrosine kinase remmers
Ja
Ja
Geen specifiek tijdstip
Immunotherapie
Ja
Ja
n.v.t.
CPI
Ja
Ja
ILD / systeemziekte
Steroïden maintenance
Ja
Ja
Voor en na
Geen restricties t.a.v. timing, bij voorkeur vóór start therapie
Methyl-prednisolone pulse
Ja
Ja
Indien mogelijk voor of >1 maand na behandeling
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
MTX / AZA / MMF / anti-TNF-alpha
Ja
Ja
Bij voorkeur geven voor start therapie
Indien onderhoudsbehandeling geen uitspraak optimale timing mogelijk
B-cel depleterende therapie (Anti-CD20; Rituximab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
JAK-STAT-inhibitor
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Infectieziekten
CF
Ja
Ja
n.v.t.
Non-CF bronchiëctasieën
Ja
Ja
n.v.t.
PID/CVID
Ja
Ja
n.v.t.
Overlap met NVVI
Long-/hart transplantatie
Na LOTx / HTx / HLTx
Ja
Ja
Bij voorkeur na eerste 3 maanden
Advies LOTTO (NTV) Ook voor kinderen 16-18 jaar*
Voor LOTx / HTx / HLTx
Ja
Ja
Bij voorkeur vóór transplantatie geven
Ook voor kinderen 16-18 jaar*
Na ACR/AMR behandeling met methyl-prednisolone pulse (MPS)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: vóór of 1 maand na behandeling
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening,
Na ACR/AMR behandeling (ATG, rituximab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: bij voorkeur > 3 maanden
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Indien onderhoudsbehandeling geen uitspraak optimale timing mogelijk.
Na ACR/AMR behandeling (alemtuzumab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: bij voorkeur > 3 maanden
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening. Indien onderhoudsbehandeling geen uitspraak optimale timing mogelijk.
Neurologische patiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Multiple sclerosis
B-cel-depleterende therapie (Anti-CD20; Rituximab, ocrelizumab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis rituximab. Indien mogelijk > 2 wkn na laatste dosis ocrelizumab
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening.
Injectables (interferon-beta, glatirameer)
Ja
Ja
n.v.t.
Sfingosine-1-fosfaat receptor modulatoren (Fingolimod, Siponimod, Ozanimod)
Ja
Ja
Niet onderbreken voor vaccinatie i.v.m. risico rebound
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Immuun- reconstitutie- therapie (B- en T-celdepletie) (alemtuzumab, cladribine, aHSCT)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Dimethylfumaraat
Ja
Ja
n.v.t.
Teriflunomide
Ja
Ja
n.v.t.
Nierpatiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Nier- transplantatie- patiënten
Pre-transplantatie
Ja
Ja
Bij voorkeur pre-transplantatie
Bij voorkeur eerste vaccinatie 2 weken vóór transplantatie
Standaard immuun- suppressie inclusief CNI, proliferatie- remmer en corticosteroïden
Ja
Ja
Bij voorkeur vanaf 6 weken na niertransplantatie
Conform Influenza
Rejectie- behandeling met methylprednisolon
Ja
Ja
Vanaf 2 weken na behandeling
Inductie- of rejectie- behandeling ATG dan wel alemtuzumab
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: bij voorkeur > 3 maanden na behandeling met alemtuzumab of ATG
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening.
B-cel-depleterende therapie (o.a. rituximab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Auto-immuun- systeemziekte (zoals SLE en ANCA vasculitis) met renale betrokkenheid
Inductie- behandeling met cyclofosfamide
Ja
Ja
Bij ANA-positieve auto-immuunziekte monitoring op ziekteactiviteit na vaccinatie
Inductie- of onderhouds- behandeling met MMF, azathioprine en/of prednison
Ja
Ja
Bij ANA-positieve auto-immuunziekte monitoring op ziekteactiviteit na vaccinatie
Behandeling met anti-CD20 zoals rituximab
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening.
Behandeling met andere biologicals
Ja
Ja
Glomerulaire ziektes
Inductie- behandeling met cyclofosfamide
Ja
Ja
Inductie- of onderhouds- behandeling met MMF, azathioprine en/of prednison
Ja
Ja
Nog onvoldoende bekend over kans op relapse van de meeste zeldzame nierziektes
Onderhouds- behandeling met plasmaferese
Ja
Ja
Bij voorkeur zo kort mogelijk na plasmaferese
aHUS
Inductie- behandeling met plasmaferese
Ja
In overleg met behandelend nefroloog
Bij voorkeur na afronding van inductiebehandeling
Onderhouds- behandeling met plasmaferese
Ja
In overleg met behandelend nefroloog
Bij voorkeur zo kort mogelijk na plasmaferese
Behandeling met eculizumab
Ja
In overleg met behandelend nefroloog
In overleg met behandelend nefroloog
Gezien onzekerheid over invloed vaccin op activiteit aHUS alleen onder strikte controle
Patiënten met maag-darm-lever aandoeningen Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Idiopathische chronische inflammatoire darmontsteking (IBD)
Expectatief (niet medicamenteus)
Ja
Ja
n.v.t.
Corticosteroïden
Ja
Ja
n.v.t.
Bij onderhoudstherapie vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie tijdens toediening
Mesalazine-derivaten
Ja
Ja
n.v.t.
Thiopurine-derivaten
Ja
Ja
n.v.t.
Methotrexaat
Ja
Ja
n.v.t.
Biologicals (anti-inflammatoir met blokkering van pro-inflammatoire signalering, zoals anti-TNF-alpha)
Ja
Ja
n.v.t.
Biologicals (anti-inflammatoir met blokkering cell trafficking, zoals a4b7-blokkade)
Ja
Ja
n.v.t.
Small molecules (JAK remmers: tofacitinib)
Ja
Ja
n.v.t.
Overig
Ja
In overleg met behandelend arts
Bij voorkeur vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie tijdens toediening
Transplantatie- patiënten (lever / darm)
Remming afstotingsreactie
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: vanaf 6 weken na transplantatie
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Chronische hepatitiden
Antivirale therapie
Ja
Ja
n.v.t.
Levercirrose
Supportief en antiportaal-hypertensief
Ja
Ja
n.v.t.
Ondervoeding
Voeding (oraal / enteraal / parenteraal)
Ja
Ja
Bij voorkeur na effectieve voedingstherapie (cf. priming voor operatieve ingreep)
Gastro- intestinale tumoren
Variërend
Ja
Ja
n.v.t.
Patiënten met primaire of secundaire immuundeficiëntie Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Primaire antistof- deficiënties (circa 60-70% van de primaire immuun- deficiënties betreft antistof- deficiënties
Immuunglobuline- suppletietherapie
Ja
Ja
n.v.t.
Er is geen minimum interval nodig tussen toediening van bloedproducten (o.a. IVIG) en toediening van COVID19-vaccins
Primaire immuun- deficiënties
Diverse, van immuunglobuline- suppletietherapie tot immuun- suppressieve / immuun- modulerende medicatie
Ja
Ja
n.v.t.
Secundaire antistof- deficiënties
Immuunglobuline- suppletietherapie
Ja
Ja
n.v.t.
Personen met hiv Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Personen met hiv
onbehandeld
Ja
Ja
n.v.t.
Spoedige vaccinatie is belangrijker dan te wachten op immuunreconstitutie met cART
Behandeld CD4<200
Ja
Ja
n.v.t.
Spoedige vaccinatie is belangrijker dan te wachten op immuunreconstitutie met cART
Behandeld CD4>200
Ja
Ja
n.v.t.
Reumatologische patiënten Aandoening / groep aandoeningen
Type behandeling
Kan deze patiënten- groep met mRNA vaccin gevaccineerd worden?
Kan tijdens de behandeling gevaccineerd worden?
Optimale timing (voor of na behandeling of medicatie)
Opmerkingen
Alle inflammatoire reumatische ziekten
Methotrexaat /conventional synthetic Disease-Modifying-AntiRheumatic-Drugs
Ja
Ja
Alle inflammatoire reumatische ziekten
Biologicals / targeted synthetic Disease-Modifying-AntiRheumatic-Drugs
Ja
Ja
Alle inflammatoire reumatische ziekten
B-cel-depleterende therapie (Anti-CD20; Rituximab)
Ja
Ja
Als vaccinatie ingehaald kan worden: indien mogelijk >3 mnd na laatste dosis
Vaccinatie niet uitstellen indien oproep tot vaccinatie binnen dit interval van toediening
Vasculitis / connective tissue disease
Cyclofosfamide / mycofenolaat mofetil
Ja
Ja
n.v.t.
Versiebeheer
door Gerlof Leistra 23 mrt 2013 Wordt de Koepelgevangenis in Haarlem straks een hotel? - Foto: ANP De markante Koepelgevangenis in Haarlem biedt over een paar jaar wellicht onderdak aan een hotel of een casino. De Bijlmerbajes gaat tegen de vlakte. 5 1 1561 12 Share on twitter Share on linkedin Share on facebook 8 Zon dertig gevangenissen moeten de poorten sluiten.
Staatssecretaris Fred Teeven (VVD) van Veiligheid en Justitie hanteert de botte bijl om 340 miljoen euro te bezuinigen op het gevangeniswezen. Moeiteloos offert hij zijn principes op in een poging een bijdrage te leveren aan het oplossen van de economische crisis. Harde lijn Die arme Fred! Je ziet hem zweten boven zijn stukken. Als officier van justitie en Tweede Kamerlid stond hij voor een harde lijn tegen misdaad. Nu wil hij jaarlijks tweeduizend veroordeelden met een enkelband thuis laten zitten. Maar ze moeten wel werken, verzekert hij ons. Natuurlijk weet Teeven wel beter. Goede controle op de thuiszitters is uitgesloten. Eén geweldsincident en het land staat al weer op zijn kop: waarom zat deze levensgevaarlijke man niet in een cel? Teeven zelf had vroeger geen goed woord over voor de enkelband. Onaanvaardbaar: lekker met een pilsje op de bank! Nu piept hij noodgedwongen anders. Generaal pardon De voorgenomen kaalslag in het gevangeniswezen is ongekend. Je kunt voorspellen dat personeel en vakbonden zich niet zonder slag of stoot bij sluiting neerleggen. Dat wordt nog een zware dobber. Dat oude gevangenissen een andere bestemming krijgen of worden gesloopt, is begrijpelijk. Maar zoveel in één keer? Er lopen naar schatting zon 15.000 veroordeelde criminelen vrij rond. Krijgen die een generaal pardon? Psychisch gestoord En dan de plannen om de helft van alle gedetineerden onder te brengen in een tweepersoonscel. Ik kom wel eens in een gevangenis. Het merendeel van de gedetineerden is psychisch gestoord en volkomen ongeschikt om een kleine ruimte met iemand anders te delen. Dat wordt moord en doodslag in de bajes. Dat weet Teeven als geen ander. Maar dat kan hij niet hardop zeggen. Hij moet bezuinigen, koste wat kost.
http://www.elsevier.nl/Nederland/blogs/2013/3/Bijdrage-Teeven-aan-crisis-botte-bijl-in-de-bajessen-1209400W/Omrop Fryslân 23 maart, 2013 - 13:30 De ferromming by direksje en personiel by De Marwei yn Ljouwert is grut no't de finzenis iepen bliuwt. De finzenis fan Hoogeveen giet ticht, sa makke steatssekretaris Teeven fan justysje freed bekend.
Yn it Noarden ferdwine goed 300 arbeidsplakken. Sa't it no liket hoecht der yn Ljouwert gjin personiel út. Foar de finzenen sil der wol in soad feroarje. Yn de plannen fan it kabinet komt aanst mear as de helte fan de detinearden yn Nederlân yn in mearpersoanssel te sitten. Yn Ljouwert komme 94 sellen, dêr 't meardere minsken yn sitte. UR foarsitter Johan Perridon Share on twitterShare on facebookShare on hyves Share on printShare on email
http://www.omropfryslan.nl/nijs/personiel-de-marwei-ferrommeOPINIE - Sonja Zimmermann ? 21/03/13, 17:10 © anp. Joël Voordewind. opinie Producten uit de bezette gebieden mogen niet langer het etiket 'Made in Israël' dragen, stelt het kabinet.
Joël Voordewind vreest dat dit het begin is van een boycot. Sonja Zimmermann hoopt dat hij daarin gelijk krijgt. Geachte heer Voordewind,U bent ertegen dat 'producten uit Joodse nederzettingen in de omstreden gebieden' een speciaal label krijgen. U bent daarom onder het motto 'Stop discriminatie Israël' een handtekeningenactie begonnen die moet resulteren in een petitie aan de Tweede Kamer. De in uw visie 'omstreden gebieden' heeft Israël sinds 1967 bezet. Met landroof, de Muur, vernieling van landerijen, tienduizenden huizen en infrastructuur, plundering van grondstoffen en waterbronnen, discriminerende wetgeving, verdrijving ten behoeve van inmiddels 600 duizend Joodse kolonisten, aanvallen van kolonisten tegen Palestijnen, heeft Israël onder meer van VN-rapporteurs het predicaat 'apartheidsstaat' gekregen. Israël negeerde 65 VN-resoluties, onder meer over het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. U zegt te vrezen dat het speciale 'nederzettingenlabel' zal leiden tot een boycot. Uw houding leidt daartoe en ik hoop dat er inderdaad zo'n boycot komt. Voor de Palestijnen is het vijf voor twaalf. Slechts 40 procent van de in 1967 bezette gebieden is nog toegankelijk voor hen.Voortgaande nederzettingenbouw door Israël doet het grondgebied verder slinken. Palestijnen, ook christelijke, ervaren dit als een proces van etnische zuivering. U zegt op te komen voor de godsdienstvrijheid van de Palestijnse christenen? Dertien Palestijnse christelijke kerkleiders schreven in 2009 in hun zogeheten Kairos-document: 'Omdat wij Palestijnen zijn, lijden wij onder de bezetting van ons land. Als Palestijnse christenen lijden wij ten gevolge van verkeerde interpretaties van theologen.' Ze pleitten voor moreel verantwoord investeren, ofwel een selectieve boycot. En u, Joël Voordewind, u die ook christen zegt te zijn, geeft niet thuis.U laat de Palestijnen vallen als een baksteen. Ik overweeg daarom aan u het etiket 'inhumaan' uit te reiken.Sonja Zimmermann is bestuurslid van Diensten en Onderzoek Centrum Palestina (www.docp.nl).Twitter: @docP_
De Stichting Diensten en Onderzoek Centrum Palestina22 maart 2013 Abvakabo FNV vindt dat er nu snel een sociaal plan moet komen voor het gevangenispersoneel. Medewerkers die hun baan verliezen, moeten worden begeleid naar ander passend werk.
De vakbonden zijn met het ministerie van Veiligheid en Justitie daarover in constructief overleg. ANP : Lex van Lieshout ANP : Lex van Lieshout Het kabinet gaat stevig bezuinigen op de gevangenissen en sluit tot 2018 een groot aantal inrichtingen. Zon 3700 medewerkers zien hun baan op de tocht staan. Frans Carbo, bestuurder Abvakabo FNV: 'We willen goede afspraken maken over de begeleiding van werk naar werk, zodat er geen gedwongen ontslagen vallen. Ook moeten er afspraken worden gemaakt over de inzetbaarheid van werknemers en werkgelegenheid in de regios.' De vakbonden onderhandelen daarover met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Ook rijksbreed wordt onderhandeld over sociaal beleid. Abvakabo FNV verwacht op korte termijn tot een onderhandelingsakkoord te komen. Op basis daarvan wil de vakbond snel specifieke afspraken maken voor de medewerkers bij Veiligheid en Justitie. Abvakabo FNV vindt dat het sluiten van de gevangenissen niet ten koste mag gaan van de veiligheid van het personeel. Staatssecretaris Teeven wil veel vaker twee gevangenen in een cel plaatsen. Carbo: 'De veiligheid van personeel moet prioriteit zijn. Een aantal locaties is simpelweg minder geschikt voor meerpersoonscellen. Per locatie moeten eerst de risicos goed in kaart moeten worden gebracht. Medewerkers willen hun werk gewoon goed kunnen doen.' T
http://www.abvakabofnv.nl/nieuws/nieuws/511358-abvakabo-fnv-geen-gedwongen-ontslagen-in-gevangenissen/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitterGrootschalige invoering van meerpersoonscelgebruik en versobering van de detentieomstandigheden leiden naast andere maatregelen tot verdere verscherping van het detentieregime en tot een ombuiging van 340 miljoen. Dit blijkt uit het Masterplan Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 2013 2018 waarmee de ministerraad heeft ingestemd op voorstel van staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie.De maatregelen behelzen de voortzetting en uitwerking van het huidige regime van tenuitvoerlegging van sancties en vullen een substantieel deel in van de één miljard euro die het ministerie van Veiligheid en Justitie bezuinigt als gevolg van het Lenteakkoord en de regeerakkoorden van de kabinetten Rutte I en Rutte II.De maatregelen bestrijken alle terreinen van de DJI en hebben geen gevolgen voor de ongestoorde tenuitvoerlegging van straffen, voor de veiligheid van personeel of justitiabelen en leiden evenmin tot heenzendingen van delinquenten. Meerpersoonscelgebruik Van alle gedetineerden zal straks meer dan de helft (5.712 plaatsen) in een meerpersoonscel (mpc) verblijven, zonder zeer ingrijpende en kostbare verbouwingen.
Contra-indicaties voor mpc-verblijf zijn de aard van het delict, opgelegde beperkingen, een psychische stoornis of gedragsproblematiek.Versobering detentieomstandigheden Voor een groot aantal gedetineerden verdwijnt het avond- en weekendprogramma. Preventief gehechten (gedurende hun hele voorarrest) en arrestanten (tijdens de eerste 8 weken) krijgen een beperkt activiteitenprogramma van 28 uur per week. Hiermee valt ongeveer éénderde (4100 plaatsen) van alle gedetineerden onder een sober regime.Aanscherping verlofbeleid Met uitzondering van het incidenteel verlof (bijvoorbeeld voor begrafenis of ziekenhuisbezoek) verdwijnen penitentiaire programmas en het re-integratieverlof. In plaats daarvan kunnen gedetineerden zoals afgesproken in het Lenteakkoord - in aanmerking komen voor elektronische detentie (ED). Verwacht wordt dat de combinatie van insluiting van gedetineerden bij wie dat noodzakelijk is met de invoering van ED voor delinquenten bij wie dat verantwoord is tot een reductie van de recidive zal leiden. Medio 2013 gaat daarvoor een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer.Maatregelen voor de forensische zorg Door de bezuinigingen, maar ook als gevolg van de verminderde instroom in de forensische zorg, moeten ook in deze sector keuzes worden gemaakt. Daarom is met GGZ Nederland en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland een convenant gesloten waarin overeengekomen is dat het budget voor forensische zorg teruggaat van 725 miljoen (2012) naar 602 miljoen vanaf 2017. De individuele behoefte van een tbs-gestelde aan zorg en beveiliging zal centraal komen te staan, waardoor de doorstroom van tbs-gestelden naar goedkopere zorgplaatsen wordt versneld. Dit persoonsgebonden beleid zorgt ervoor dat dure en zwaarbeveiligde tbs-plaatsen niet meer ingenomen worden door mensen die dit niet nodig hebben. Dit moet de komende jaren leiden tot een daling van de behandelduur van 10 naar gemiddeld 8 jaar. Om deze daling tot stand te brengen wordt een werkgroep ingesteld met vertegenwoordigers van alle relevante ketenpartners. Het beleid is er ook op gericht dat instellingen indien verantwoord patiënten laten doorstromen naar minder zorgintensieve voorzieningen om niet onnodig beslag te leggen op dure, hoog beveiligde capaciteit.Maatregelen jeugdinrichtingen en vreemdelingenbewaring Jeugdinrichtingscapaciteit die buiten gebruik was gesteld, wordt definitief afgestoten. Daartegenover staat uitbreiding van elektronische toezicht, wat bijvoorbeeld eerder schorsing van de voorlopige hechtenis mogelijk maakt. Door een dalende bezetting in de vreemdelingenbewaring gaat de capaciteit terug van 2081 plekken naar 933. Een deel van de hiermee te besparen gelden wordt geïnvesteerd in toezicht om daarmee illegaal verblijf te voorkomen en terugkeer te realiseren.Bezuinigingen op ondersteunende diensten en hoofdkantoor DJI Het hoofdkantoor van DJI en alle ondersteunende diensten krijgen op hun budget 10% efficiencykorting, naast de kortingen uit de hierboven beschreven maatregelen die neerslaan bij de landelijke diensten en het hoofdkantoor.Sluiting van inrichtingen Door afstoting van reservecapaciteit en de invoering van ED krimpt de totale capaciteit binnen de muren met 13,3%: van 12.595 plaatsen nu tot 10.917 plaatsen in 2018. Deze capaciteit wordt, door de helft van de gedetineerden onder te brengen in een meerpersoonscel, geconcentreerd in minder inrichtingen. Ook de verkorting van de behandelduur in de tbs en de maatregelen in de jeugdsector verkleinen de behoefte aan detentiecapaciteit. Uit oogpunt van kostenbeheersing is sluiting van inrichtingen dan ook onvermijdelijk. Bij de afweging welke inrichtingen dichtgaan, hebben de volgende factoren een rol gespeeld:Om personeel zo goed mogelijk van werk naar werk te begeleiden is gekeken naar de regionale arbeidsmarkt. Daarbij hebben krimpregios - in lijn met de motie Schouw/Segers - bijzondere aandacht. Bedrijfskosten van de inrichting en mogelijkheid om de capaciteit flexibel in te zetten voor de verschillende sectoren binnen de DJI. Resocialisatie van gedetineerden. Vanuit oogpunt van recidivereductie is zo veel mogelijk aangesloten bij de tien politieregios. Landelijke spreiding van specialismen, bijvoorbeeld op het gebied van de psychiatrische zorg. Op twee locaties (Zaanstad en Veenhuizen) komt nieuwbouw. De inrichting in Zaanstad vervangt verouderde capaciteit in Amsterdam en Haarlem, welke niet voldoet aan de eisen van moderne bedrijfsvoering, zoals meerpersoonscelgebruik of meervoudige inzetbaarheid. Ook de huidige capaciteit in Veenhuizen voldoet niet aan deze criteria. Maar vanwege de regionale werkgelegenheid vindt het kabinet dat de werkgelegenheid in Veenhuizen behouden moet blijven. Onderzocht wordt of een private partij in aanmerking kan komen voor bouw en exploitatie van deze nieuwe inrichting.Personeel van werk naar werk, invoering vacaturestop De sluiting van inrichtingen heeft gevolgen voor circa 3700 DJI-medewerkers. Om het personeel zo goed mogelijk van werk naar werk te kunnen begeleiden, zal de sluiting van inrichtingen tot en met 2018 in fases plaatsvinden. Ook wordt met ingang van 1 april 2013 een selectieve vacaturestop van kracht, waardoor de huidige medewerkers openvallende plekken zullen invullen. Mede met het oog op het behoud van werkgelegenheid komt het toezicht op de ED in handen van medewerkers van de DJI. Niettemin zullen veel DJI-medewerkers hun arbeidsperspectief elders moeten vinden; zo mogelijk binnen het ministerie van Veiligheid en Justitie en zo nodig daarbuiten. De benodigde middelen zullen hiervoor worden gegenereerd. In overleg met de bonden komt er een pakket van sociaal flankerende maatregelen dat het kader biedt voor ondersteuning en begeleiding van werk naar werk. Dat betekent onder andere individueel maatwerk en eventuele specifieke voorzieningen zoals het volgen van opleidingen, tijdelijk verrichten van ander werk of individuele professionele begeleiding. Ook is er ruimte om bij een nieuwe baan tijdelijk het salaris aan te vullen. .
http://www.geweldtegenpolitie.nl/2013/03/meer-gevangenissen-dicht-gedetineerde.htmlIn Europa+ 1925: Gevangenisleven en reclassering Eerste film over het gevangenisleven 3 januari 2008 ZoomGevangenis Veenhuizen ca.
1925Pas in 1910 bemoeide de Nederlandse overheid zich met de "Reclasseringsregeling" voor het eerst met de reclassering van gevangenen. Met die regeling deed ook de "voorwaardelijke invrijheidstelling" zijn intrede. Tot 1910 was reclassering en gevangenenzorg het domein geweest van liefdadigheidsinstellingen. Toch bleef de zorg voor gevangenen lang gedomineerd door liefdadige en verzuile organisaties. De Roomskatholieke Reclasseeringsvereeniging liet in 1925 als eerste een film maken over het leven in gevangenissen en het werk van de reclassering: de eerste bewegende beelden die in Nederland in een gevangenis gemaakt werden. De film werd gemaakt door de vermaarde filmproducent en regisseur Willy Mullens van Haghe Film.
http://www.geschiedenis24.nl/nieuws/2008/januari/In-Europa-1925-Gevangenisleven-en-reclassering.htmlBewerkt door: redactie ? 22/03/13, 15:33 ? bron: ANP © ANP. Het aantal gevangeniscellen neemt de komende jaren met ruim 13 procent af. Over vijf jaar zijn er van de 12.595 plaatsen in de gevangenis nog 10.917 over.
Meer dan de helft van alle gevangenen zal een cel moeten gaan delen met andere gevangenen. Tbs'ers moeten eerder naar goedkopere en lichtere zorg. © anp. Dat heeft de ministerraad vrijdag besloten. Het aantal gevangeniscellen neemt de komende jaren met ruim 13 procent af. Over 5 jaar zijn er van de 12.595 plaatsen in de gevangenis nog 10.917 over. Het kabinet wil met de maatregelen 340 miljoen euro besparen op het gevangeniswezen. Ruim 3700 gevangenismedewerkers moeten op zoek naar ander werk.Staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) sprak vrijdag van 'zware maatregelen. Heel veel gevangenissen gaan dicht'. Hij wees erop dat in vergelijking met eerdere voornemens het noorden van het land, Zuid-Limburg en Zeeland wordt ontzien.Meer dan de helft van alle gevangenen zal een cel moeten gaan delen met andere gevangenen. Tbs'ers moeten eerder naar goedkopere en lichtere zorg. Er gaat meer met enkelbanden gewerkt worden en verloven worden aan banden gelegd.Ahmed Marcouch, Tweede Kamerlid PvdA'De PvdA heeft er altijd bij het kabinet op aangedrongen om bij de bezuinigingen op Justitie het behoud van banen centraal te stellen. We zijn dan ook tevreden dat het kabinet alles op alles zet om zoveel mogelijk te bezuinigen op stenen, en zo min mogelijk op mensen. De PvdA vindt het eerlijk en sociaal dat de werkgelegenheid centraal staat. Ook is de PvdA tevreden met het feit dat onze krimpregio's, met name in het noorden van het land, worden ontzien. De PvdA ziet ook dat sommige maatregelen uiterst pijnlijk zijn. Vooral de forensische zorg en de rechtsbijstand krijgen harde klappen te verduren. We verwachten van de staatssecretaris dat hij ook hier de pijn zoveel mogelijk probeert te verzachten en oog blijft houden voor een eerlijke en sociale uitvoering.'Gerard Schouw, Tweede Kamerlid voor D66'Dit is een draconische bezuiniging op het gevangeniswezen. Staatssecretaris Teeven spreekt van een versobering, D66 vindt het echter een kaalslag, waarvan de gevolgen voor de hele justitieketen nog niet te overzien zijn. De staatssecretaris laat de rechterlijke macht en de politie op volle toeren draaien om zoveel mogelijk boeven te pakken en zo streng en lang mogelijk te straffen. Hoe rijmt hij dit met een dergelijke bezuiniging?''Houdt de staatssecretaris ook al rekening met de effecten van zijn streng, strenger, strengst beleid. Als dit effectief is, komen er alleen gevangenen bij. Daarnaast lopen er nog ongeveer 14.000 veroordeelde criminelen rond op straat, die hun straf nog moeten uitzitten. Hebben we over vijf jaar een cellentekort?'Madeleine van Toorenburg, Tweede Kamerlid CDA'Wij zijn erg geschrokken van de plannen van staatssecretaris Teeven. Dit zijn draconische maatregelen. Wij zijn het er absoluut niet me eens dat zoveel gevangenissen dicht gaan en zoveel mensen op straat komen te staan. Teeven laat een onevenredig deel van de bezuinigingen terecht komen bij de gevangenissen. Mensen komen thuis op de bank te zitten met een enkelbandje en een biertje. Dit is onverantwoord.'SP-Kamerlid Nine Kooiman'Dit is een dramatische beslissing voor het gevangenispersoneel. Zij krijgen ontslag, hun inrichting wordt gesloten en er wordt tegelijkertijd waarschijnlijk een commerciële mega-bajes gebouwd. Nederland zal onveiliger worden nu 'crimefighter' Teeven criminelen thuis op de bank zet met een enkelbandje en de noodzakelijk behandelingen van criminelen wordt afschaft. Natuurlijk haal je met het dichtgooien van hele gevangenissen en het ontslaan van duizenden mensen veel geld binnen. Maar dat betekent wel dat criminelen onbehandeld blijven. Op de lange termijn zullen criminaliteitscijfers weer hoger worden, met alle bijkomende kosten. Goedkoop wordt daarmee duurkoop.'Lilian Helder, Tweede Kamerlid voor de PVV'De PVV vindt de door staatssecretaris Teeven aangekondigde bezuinigingsplannen op het gevangeniswezen desastreus. Niet alleen voor het gevangenispersoneel, maar voor de maatschappij als geheel en voor de slachtoffers in het bijzonder. Als gevangenissen gesloten moeten worden vanwege dalende criminaliteit, dan is het een ander verhaal, maar de criminaliteit neemt nog steeds in ernst en in omvang toe. En er lopen nog steeds meer dan 15.000 veroordeelde criminelen vrij rond. Dit kabinet bezuinigt niet alleen het land kapot, maar zet voor criminelen de deuren letterlijk wagenwijd open.''Het feit dat criminelen met een enkelbandje naar huis mogen, terwijl ze in de gevangenis moeten zitten, is onverteerbaar. Aangezien de PVV voorstander is van versobering van de gevangenissen, zijn er twee hele kleine lichtpuntjes. Gedetineerden kunnen best een cel met elkaar delen. Daarnaast is het betalen van een eigen bijdrage in economisch moeilijke tijden niet meer dan rechtvaardig.' Minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/11698/Kabinet-Rutte-II/article/detail/3413799/2013/03/22/Kabinet-snijdt-voor-340-miljoen-in-cellen.dhtmlDoor Joost de Vries ? 22/03/13, 16:12 © ANP. De Bijlmerbajes sluit in 2016 Justitie moet een miljard bezuinigen en daarom gaat het gevangeniswezen op de schop. 26 gevangenissen moeten in de komende vijf jaar de deuren sluiten.
Ook gaan twee tbs-klinieken en één jeugdgevangenis dicht. Tegelijkertijd worden twee nieuwe inrichtingen gebouwd in Veenhuizen en Zaanstad. Het aantal tweepersoonscellen zal in de komende vijf jaar verdubbelen van ruim 1400 naar bijna 2800. Dat maakte staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie vandaag bekend. Justitie moet één miljard bezuinigen op het budget van 7 miljard. Daarvan komt 340 miljoen euro voor rekening van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Het gevolg is dat het aantal gedeelde cellen verdubbelt en bijna dertig gevangenissen gaan sluiten. Het aantal gevangeniscellen neemt de komende jaren met ruim 13 procent af. Over vijf jaar zijn er van de 12.595 plaatsen in de gevangenis nog 10.917 over. De Bijlmerbajes in Amsterdam sluit de deuren in 2016, en ook in het hart van Utrecht zullen in de toekomst geen gedetineerden meer worden vastgehouden. De kwaliteit van het gevangeniswezen zal er echter niet onder lijden, volgens staatssecretaris Teeven: 'Straffen moeten ten uitvoer worden gebracht en we gaan geen mensen heenzenden. Er komt geen cellentekort en we gaan niet morren aan de veiligheid van medewerkers en gedetineerden.' De staatsecretaris sprak van zware maatregelen. 'Heel veel gevangenissen gaan dicht.' Wel worden de krimpregio's ontzien. In vergelijking met eerdere voornemens sluiten minder gevangenissen in het noorden van het land, Zuid-Limburg en Zeeland.Door het sluiten van inrichtingen verliezen 3700 mensen hun baan. De staatssecretaris wekte de indruk dat voor al deze mensen elders werk te vinden is, bijvoorbeeld bij andere justitiële inrichtingen of bij de politie. Het kabinet trekt eenmalig 300 miljoen euro uit om mensen te begeleiden naar nieuw werk. Twee op één celGedetineerden krijgen de crisis de komende vijf jaar flink te verduren. Nu delen circa 1400 gevangenen vrijwillig een cel. Dat aantal moet omhoog naar 2800. Dat betekent dat gevangenen het samenleven niet meer kunnen weigeren. Tegelijkertijd bespaart het kabinet op de detentieomstandigheden. Avond- en weekendactiviteiten verdwijnen. Alleen het wettelijk minimum voor activiteiten blijft overeind. Een derde van de gedetineerden (omstreeks 4.100 van de ruim 12.000 gevangenen) krijgt te maken met een soberder regime.Justitie wil tegemoetkomen aan de roep uit de samenleving tegen vervroegde vrijlating. Na twee derde van de straf weer vrijkomen is er niet meer bij, in de plaats daarvoor kunnen gevangenen in aanmerking komen voor elektronische detentie: de enkelband. Dat wordt echter geen pretje, benadrukt Teeven. 'Dus niet met een biertje op de bank, maar aan het werk.' Mensen die met drugs of alcohol worden betrapt op het werk, gaan terug naar de cel.Ook op TBS wordt bezuinigd. De behandeling van tien jaar moet terug naar acht jaar indien dat mogelijk is. En dat is mogelijk, zei Teeven: 'Want we gaan levenslang toezicht invoeren op gewelds- en zedendelinquenten.'Ten slotte ontkomt ook de vreemdelingendetentie niet aan de bezuinigingsronde. De inrichting in Alphen aan den Rijn gaat sluiten en wordt omgebouwd tot gevangenis. Zeist, Rotterdam en Schiphol blijven wel open. Teeven zei dat hij reeds de burgemeesters van de getroffen plaatsen had geïnformeerd. 'Voor sommigen had ik goed nieuws, maar daar waar instellingen worden gesloten, was er verslagenheid.' Lees hier het hele 'masterplan' van het kabinetOpen pdf (339,5 kB) Deze gevangenissen gaan sluiten:2014Heerhugowaard Alkmaar, locatie WestlingeAmsterdam, locatie HavenstraatAlmelo, locatie NiendureVeenhuizen, locatie Bankenbosch*Veenhuizen, locatie Fleddervoort (hier komt nieuwbouw)HoogeveenBredaLimburg Zuid, locatie OvermazeTilburg2015Haaglanden, locatie Scheveningen AlmeloArnhem, locatie de BergAchterhoek, locatie de Kruisberg DoetinchemUtrecht, locatie WolvenpleinMiddelburg, locatie De NederhofOldenkotte (Particuliere TBS-inrichting)2016Breda, locatie de BoschpoortHaarlemAmsterdam Over-AmstelAmsterdam, locatie TafelbergwegVeldzicht (TBS-inrichting)2Landen (Particuliere TBS-inrichting)2017Heerhugowaard Alkmaar, locatie ZuyderbosHeerhugowaard Alkmaar, locatie AmerswielGrave, locatie De MarstalJeugdgevangenis De Heuvelrug Eikenstein2018Haaglanden, locatie ZoetermeerVeenhuizen, locaties Esserheem en Norgerhaven (hier komt nieuwbouw)Rotterdam, locatie Hoogvliet
http://www.trouw.nl/tr/nl/4500/Politiek/article/detail/3413805/2013/03/22/Teeven-Aantal-twee-op-een-cel-verdubbelen-in-2018.dhtml