+Lees meer...
Het maatschappelijk belang wordt vertegenwoordigd door de bewoners van de nabij de steeg gelegen woonwijk Doonheide.
1. Recreatieve argumenten
Voor de noordzijde van Gemert is een langzaam verkeerroutestructuur die uitkomt op de Lieve Vrouwesteeg. Dat betekent dat men via fietspaden/wandelpaden door groene parkgebieden op deze plek uitkomt (zie bijlage 1 en 2).
1.1 De Lieve Vrouwesteeg is vanuit Gemert de entree naar het buitengebied
De Lieve Vrouwesteeg is de entree naar het buitengebied en de bossen van Handel. Deze functie maakt zowel korte als langere eindjes om te voet of op de fiets mogelijk. Dit is een zeer toegankelijke en gezonde manier van recreëren. De Noord-Om als doorgaande weg zou, zonder een oversteekplaats, de dorpskom van Gemert aan de noordkant geheel afsluiten. Het wordt heel moeilijk, bijna onmogelijk, om vanuit de woonwijken het buitengebied te bezoeken, terwijl de bewoners daar juist in steeds meerdere mate behoefte aan hebben. Zonder oversteekplaats wordt de woonwijk opgesloten. Het alternatief naar het noorden loopt langs de Boekelseweg of de Handelseweg. Beiden recreatief veel minder aantrekkelijk, zowel vanwege de drukte op die wegen, als vanwege de lange omweg die daarmee gepaard gaat.
1.2. Oversteek versterkt landschappelijke relatie en beleving
Een brug over de Noord-Om voegt een fantastische natuurbeleving toe aan de langzaam verkeerstructuur. Vanaf de brug heb je een mooi uitzicht over het beekherstelproject en de Ecologische Verbindingszone Peelse Loop. Projecten uit het verleden die het waard zijn ook in de toekomst gezien en beleefd te worden. Als de steeg definitief afgesneden wordt gaat dit laatste verloren en zal in plaats van het wandelen/fietsen door het groen de Doonheide als verbinding naar Handelse- of Boekelseweg moeten worden gekozen.
2. Cultuurhistorische argumenten
Uit cultuurhistorisch oogpunt is de verbinding over de Lieve Vrouwesteeg van hoge waarde (zie bijlagen 2 t/m 4).
2.2. Lieve Vrouwesteeg is onderdeel van een historische steegnetwerk
In het oude natuurlijke deel van de Peelse Loop waren op maar liefst negen plaatsen wegen en paden die de beek kruisten: de Esdonkse Dijk, het Esdonkse kerkepad, de Boekelseweg de doorgang bij de landweer, de Lieve-Vrouwesteeg, de voormalige Handelseweg, de (huidige) Handelseweg, de Scheiweg en de Rooije Hoefsedijk. Hoe deze beekovergangen er vroeger hebben uitgezien weten we niet, mogelijk waren het voordes, al dan niet voorzien van stapstenen. Op de Bonnekaart van 1897
waren al de overgangen voorzien van duikers.
2.1 Steeg verbeeld fysiek de agrarische geschiedenis van de Doonheide
Het vermoeden is dat de steeg ontstaan is als veedrift, om de Doonheide te verbinden met de gemene gronden aan de overzijde van de Peelse Loop.
3. Maatschappelijke argumenten
Op 18 februari 2014 is tijdens de informatieavond over de stand van zaken van de Noord-Om door de buurtbewoners van de wijk Doonheide aangegeven dat de verbinding over de Noord-Om zeer belangrijk is voor de wijk.
Gewenst is:
Bereikbaarheid mooi landschap en uitloopgebied;
Kleinschalige infrastructuur voor langzaam verkeer op basis van veiligheid, beleving en sociale relaties Doonheide-Handel.
De bewoners hebben toegezegd de gemeente te willen ondersteunen bij de onderbouwing van het nut en de noodzaak (zie bijlage 5).
Bijlagen
Bijlage 1: Natuurcompensatieplan (februari 2012)
Bijlage 2: MER- rapport (oktober 2008)
Vooral de doorsnijding van de Lieve Vrouwesteeg werpt een barrière op voor wandelaars en fietsers van Gemert. Gezien het feit dat wandelen en fietsen voor het overgrote deel vanuit de eigen woning plaatsvindt heeft dit invloed op veel recreatieve
dagtochten. Dit geldt voor de alternatieven 2, 2b, 3 en 3b.
3.5.2. Kruising met de Lieve Vrouwesteeg en de Handelseweg
Voor de kruising van de Noord-Om met de Lieve Vrouwesteeg wordt vooralsnog uitgegaan van een ongelijkvloerse kruising, met de uitvoeringsvarianten:
- de steeg kruist via een voetgangerstunnel;
- de steeg kruist met een wandelbrug over de Noord-Om.
De Lieve Vrouwesteeg is momenteel afgesloten voor gemotoriseerd verkeer.
Een gelijkvloerse kruising is niet wenselijk, vanuit provinciaal beleid om het aantal koude oversteken (oversteken met verbod om af te slaan) terug te dringen. Een ongelijkvloerse kruising met een viaduct zal leiden tot een grotendeels verdiepte aanleg van de Noord-Om, in verband met de korte afstand tot de kruising met de Handelseweg en de te hanteren hellingspercentages conform de ontwerprichtlijnen.
Voor de kruising van de Noord-Om met de Handelseweg is zowel een gelijkvloerse kruising als een ongelijkvloerse kruising denkbaar.
Het landschap is ontsloten door een aantal karakteristieke oude zandpaden (Lieve Vrouwesteeg, Kranerijt, Oude Handelseweg en Peelse Loopweg). Deze paden hebben een belangrijke recreatieve functie (uitloopgebied Gemert en Handel).
Landschapstructuur
De landschapsstructuur is gekenmerkt door de samenhang tussen de verschillende landschapselementen en door een bepaalde hiërarchie. Op het 1e niveau verbinden de wegen Handelseweg Lodderdijk en Boekelseweg de kernen in de occupatiezone. Tussen deze beide hoofdwegen in liggen de dwarsverbindingen Doonheide en Kranerijt (2e niveau). In het gebied tussen Doonheide en Kranerijt is door schaalvergroting veel veranderd. Van de historische Peelse Loopweg is nog maar een klein gedeelte
bestaand; de Oude Peeldijk loopt dood op het grondlichaam langs de Oost-Om en de verbinding Oude Handelseweg - Doonheide over de Peelse Loop bestaat niet meer.
Het bos ten westen van de Oude Handelseweg is deels gekapt. Het zandpad Lieve Vrouwesteeg en een gedeelte van de Oude Handelseweg en het bospad achter langs Smits is behouden.
De belangrijkste structuurelementen zijn:
in de noord - zuid richting: Handelseweg en Boekelseweg (1e niveau);
in de oost - west richting: Doonheide en Kranerijt en daartussenin de Peelse Loop met daarlangs relicten van de Peelse Loopweg en de Oude Peeldijk (2e niveau);
het zandpad Lieve Vrouwesteeg en de zandpaden/bospaden Oude Handelseweg en het pad achter langs Smits (3e niveau);
de tussengelegen open ruimtes en het besloten bosgebied langs de Handelseweg.
De structuurelementen dragen bij aan de herkenbaarheid van het landschap (oriëntatie).
Zandpaden
Om de landelijke omgeving te kunnen ervaren is het platteland opengelegd met een netwerkstructuur voor wandelen en fietsen (bron: Reconstructieplan/Milieueffectrapport De Peel Deel B).
In samenhang met de stedelijke ontwikkeling Doonheide is de Lieve Vrouwesteeg meer en meer gaan functioneren als belangrijke uitlooproute. Aangenomen is dat de verbeterde padenstructuur ook een rondwandeling door het buitengebied mogelijk maakt. Hiervoor is de verbinding met de Oude Handelseweg over de Peelse Loop hersteld (2e houten bruggetje over de Peelse Loop). Langs de Lieve Vrouwesteeg en Kranerijt is een eenvoudige fietsstrook aangelegd. Intensief gebruik van de voet- en fietspaden heeft ook de onderlinge contacten Doonheide - Handel bevorderd. Langs de Lieve Vrouwesteeg, Oude Handelseweg en in het open gebied zijn houtwallen geplant volgens historisch verkavelingspatroon (bron: Visie en streefbeeld Beeldkwaliteitplan Landelijk Gebied Gemert-Bakel). Het extensiveringgebied reconstructie is in gebruik genomen voor jaarrond begrazing met jong vee (A-zone rondom de bossen Handel is in het Reconstructieplan opgenomen als zoekgebied extensivering melkveehouderij).
4.4.3. Huidige situatie
Op de cultuurhistorische waardenkaart (2005) zijn de cultuurhistorische waarden aangegeven. Het betreft historische geografie (vlak- en lijnelementen), historische zichtrelaties (niet in het studiegebied), historische stedenbouw en historisch groen. Vermeld zijn ook de indicatieve archeologische waarden.
Een tweede bron vormt de monumentenlijst gemeente Gemert-Bakel. De archeologische vindplaatsen zijn aangegeven conform opgaaf RACM (Rijksdienst voor archeologie, cultuurhistorie en monumenten).
Ten slotte is het onderzoek van J. Kolen geraadpleegd: Biografie Peelland 2004, de Cultuurhistorische Hoofdstructuur van Peelland, Zuid-Nederlandse archeologische rapporten nummer 13, archeologisch centrum VU Amsterdam.
In het studiegebied betreft het onderstaande waarden.
cultuurhistorisch landschap
historische geografie (lijnelementen);
Handelseweg (historisch lijnelement hoge waarde);
zandpaden Lieve Vrouwesteeg, Kranerijt en Oude Handelseweg (historische lijnelementen hoge tot redelijk hoge waarde);
Doonheide (historisch lijnelement redelijk hoge waarde);
Oude Peeldijk (historisch lijnelement hoge waarde);
historische stedenbouw:
Handelseweg (hoge waarde);
historisch groen:
Handelseweg.
5.5 Mitigerende maatregelen
Alle alternatieven doorsnijden de zandpaden Lieve Vrouwesteeg en Oude Handelseweg. Het is wenselijk om dit effect te mitigeren met de aanleg van een tunnel of brug voor langzaam verkeer (recreatie) in de centraal gelegen Lieve Vrouwesteeg en door langs de Noord-Om op afstand een wandelpad met houtwal aan te leggen.
Bijlage 3: Cultuurhistorische waardenkaart (september 2009)
Cultuurhistoriekaart: themakaart bebouwing
Op de gemeentelijke cultuurhistoriekaart en de provinciale CultuurHistorische Waardenkaart (CHW) is de steeg vastgelegd als historisch-geografisch waardevolle infrastructuur met de waarde hoog. Zie voor de verbeelding de kaart in de bijlage. De gemeentelijke cultuurhistoriekaart is door de raad vastgesteld op 28 januari 2010.
Lieve Vrouwesteeg
De Lieve Vrouwesteeg is een oud wegtracé om vanuit Doonheide de gemene gronden te bereiken en is het best te karakteriseren als een oude veedrift.
Bijlage 4: Cultuurhistorische analyse Peelse Loop (november 2013)
5. Waardering
Bij de waardering van landschappelijke en cultuurhistorische aspecten kunnen verschillende abstractieniveaus worden gehanteerd. In deze analyse is gekozen voor twee niveaus: het stroomgebied als geheel en de individuele elementen.
5.1 Het stroomgebied als geheel
De huidige Peelse Loop heeft tussen het Defensiekanaal en de uitmonding in de Aa een lengte van ongeveer 17 km. Dit betekent dat de beek vergeleken met de natuurlijke situatie van omstreeks 1800 meer dan twee keer zo lang is en dat het gebied dat op de beek afwatert aanzienlijk groter is geworden.
De beek doorkruist verschillende landschappen die allemaal hun eigen geschiedenis en hun eigen ruimtelijke kenmerken hebben. Deze landschappen zijn:
Het militaire landschap van de Peel Raamlinie.
Belangrijkste elementen zijn het Defensiekanaal met wal en kazematten, de resten van het Koordekanaal en de loopgraven bij de Klotterpeel;
De jonge ontginningslandschappen de landgoederen bij De Rips en Elsendorp, met een rationeel patroon van wegen en waterlopen en een afwisseling van open landbouwgebieden, grote bossen en enkele heidevelden en vennen;
Het ontginningslandschap van ca. 1850 rondom het vroegere Zwarte Water, minder strak geordend dan de jongere ontginningsgebieden;
Het oude cultuurlandschap van de gehuchten ten noorden van Gemert, gekenmerkt door een relatieve kleinschaligheid en een grote landschappelijke diversiteit.
Open landschap langs de Rooijassche Loop ten oosten van de Heideweg.
De afgelopen decennia ruwweg de periode na de Tweede Wereldoorlog heeft
het landschap belangrijke wijzigingen ondergaan, zoals de schaalvergroting in de landbouw en de uitbreiding van woonwijken en het bedrijventerrein Wolfsveld bij Gemert. Deze veranderingen hebben vooral het oude cultuurlandschap beïnvloed: de kleinschaligheid en de herkenbare variatie van akkercomplexen en lager gelegen graslanden zijn hierdoor verminderd. De afname van elzensingels en (hakhout)bosjes
hebben de landschappelijke beslotenheid doen afnemen. Ondanks deze veranderingen is de verscheidenheid van de verschillende landschappen die de Peelse Loop doorkruist nog steeds goed herkenbaar. Hierdoor heeft het hele stroomgebied van de beek een grote cultuurhistorische en landschappelijke betekenis en een grote belevingswaarde.
In het oude natuurlijke deel van de Peelse Loop waren op maar liefst negen plaatsen wegen en paden die de beek kruisten: de Esdonkse Dijk, het Esdonkse kerkepad, de Boekelseweg de doorgang bij de landweer, de Lieve-Vrouwesteeg, de voormalige Handelseweg, de (huidige) Handelseweg, de Scheiweg en de Rooije Hoefsedijk. Hoe deze beekovergangen er vroeger hebben uitgezien weten we niet, mogelijk waren het voordes, al dan niet voorzien van stapstenen. Op de Bonnekaart van 1897
waren al de overgangen voorzien van duikers.
De Peelse Loop zelf vertoont verschillende gezichten die samenhangen met de verschillende landschappen. Vanaf het Peelkanaal tot natuurgebied De Klotterpeel volgt de beek het tracé van het Koordekanaal, parallel aan de Hazenhutsedijk. De beek is om het natuurgebied heen geleid waardoor delen van het kanaal in de Klotterpeel en in het Beestenveld nu geen waterstaatkundige functie meer
hebben. Ten westen van de Kruisberglaan is een deel van het Koordekanaal gedempt met afval. Bij de Emmalaan in het Beestenveld komt de omgeleide beek weer uit in het Koordekanaal en volgt dit tot de N277. Vanaf daar buigt de beek af naar het westen via de in 1954 gegraven verbinding, die min of meer parallel loopt aan de dr. De Quayweg. Bij het Zwarte Water sluit deze verbinding aan op de
oorspronkelijke bedding van de Peelse Loop. Vanaf hier manifesteert de beek zich duidelijk als zodanig in het landschap, eigenlijk zoals dat vroeger ook het geval was. De beek loopt tamelijk recht tot aan de Rooije Hoefsedijk, buigt daar af naar het westen en gaat kronkelen. De beek stroomt hier over de Horst van Handel, die wordt begrensd door twee breuken. Bij de Handelseweg loopt de beek als vanouds
recht in westelijke richting tot aan de Esdonkse Dijk. Het rechte beloop heeft te maken met het feit dat de beek hier de oude landweer volgde.
De Peelse Loop heeft in de twintigste eeuw veranderingen ondergaan. In de periode 1938-1954 en tijdens de uitvoering van de ruilverkaveling Bakel zijn verbeteringswerken uitgevoerd. De beek is verbreed, hier en daar zijn bochten rechtgetrokken en er zijn ongeveer tien stuwen aangelegd. In het bedrijventerrein Wolfsveld is de beek gedeeltelijk overkluisd en dus niet meer als zodanig herkenbaar.
De meest recente ingrepen zijn het aanleggen van poelen en natuurvriendelijke oevers. In dat kader is de benedenloop van de beek bij Koks verlegd.
De stuwen in het natuurlijke deel van de loop zijn aangelegd in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, inmiddels zijn ze automatisch bedienbaar. Ze zijn kenmerkend voor de zijbeken van de Aa. Tussen het Zwarte Water en de Aa is het verval ruim 8 meter, en het plaatsen van stuwen was nodig om de stroomsnelheid van het water te reguleren en - vooral - om verdroging van landbouwgronden en
bospercelen te voorkomen. Bovenstrooms stammen de stuwen deels nog uit de oorlog. In het Koordekanaal waren vaste stuwen aangelegd, die tijdens de Duitse bezetting vervangen zijn door beweegbare. Enkele worden nog met de hand bediend20.
De overige kunstwerken in de Peelse Loop, zoals duikers en bruggen, hebben qua materiaalgebruik, vormgeving of ouderdom geen bijzondere cultuurhistorische betekenis. De overgangen over de beek zijn echter van betekenis omdat ze de relatie van de beek met de historische infrastructuur illustreren.
5.2 Elementen langs de beek
Bijlage 5: Maatschappelijk belang
De bewoners van de wijk Doonheide leveren een bijdrage aan de beargumentering van de noodzaak van de langzaam verkeerverbinding over de Noord-Om.
