Zeist, 21 februari 2013
Geacht kamerlid,
In verband met het Algemeen Overleg over biotechnologie en kwekersrecht op woensdag 27 februari wil Bionext, de ketenorganisatie voor duurzame, biologische landbouw en voeding, graag onderstaande punten bij u onder de aandacht brengen.
1. Samenloop octrooirecht en kwekersrecht
Octrooi- en kwekersrecht staan al enkele jaren hoog op de politieke agenda.
+Lees meer...
De Tweede Kamer heeft de problemen die ontstaan door de huidige toepassing van het octrooirecht onderkend en heeft meerdere malen aangedrongen op actie. Ook bij zaadbedrijven, landbouworganisaties en andere maatschappelijke organisaties is een breed draagvlak om de privatisering van planten- en dierenrassen die nu gaande is, een halt toe te roepen. Dé oplossing voor de huidige problematiek in de plantenveredeling, te weten een volledige kwekersvrijstelling binnen het octrooirecht, vraagt om aanpassing van de Europese Bio-octrooirichtlijn. Hiervoor is een breed draagvlak nodig binnen Europa en dit is onvermijdelijk een langdurig proces. Daarom vindt Bionext het van groot belang dat er parallel ook aan andere, korte termijnoplossingen wordt gewerkt zoals geschetst in het rapport van de heer Trojan.
De evaluatie van de Europese Bio-octrooirichtlijn vormt een uitgelezen kans om de huidige problematiek aan de orde te stellen en aan te dringen op een spoedige aanpassing van de Richtlijn. Volgens Bionext zou de regering daar dan ook volop op moeten inzetten. In de aangenomen motie Koopmans (nr.32 637-5) van 16 februari 2012 wordt de beperkte kwekersvrijstelling genoemd als opmaat naar een volledige kwekersvrijstelling en wordt de regering opgeroepen om op politiek niveau steun te werven onder EU lidstaten voor een kritische evaluatie van de Bio-octrooirichtlijn en zich actief in te zetten voor een adequate aanpassing van deze richtlijn.
Tijdens het rondetafelgesprek van 21 november 2012 is door juridische experts bevestigd dat de volledige kwekersvrijstelling heel goed mogelijk is binnen het Trips verdrag van de WTO. Bionext vindt het zorgelijk dat staatssecretaris Dijksma in haar brief van 15 februari jl.aan de Kamer het niet meer heeft over de beperkte kwekersvrijstelling als opmaat naar een volledige kwekersvrijstelling. Hoewel verschillende acties in gang zijn gezet spreekt uit de hele brief weinig gevoel van urgentie. Dit terwijl het Europese Octrooi Bureau onlangs nog heeft aangekondigd dat ze van plan is om op korte termijn een tiental octrooien te verlenen op eigenschappen van klassiek veredelde planten.
Indien de regering daadwerkelijk wil bereiken dat een volledige kwekersvrijstelling wordt opgenomen in de Bio-octrooirichtlijn is een meer pro-actieve houding noodzakelijk. Bionext vraagt u dan ook om bij de staatssecretaris aan te dringen op vervolgstappen en haar te vragen welke concrete acties zij gaat ondernemen om meer internationaal draagvlak te krijgen voor de benodigde aanpassing van de Bio-octrooirichtlijn.
2. Openbaarheid locatie veldproeven
Bionext is zeer teleurgesteld over de Beleidsregel met betrekking tot de openbaarheid van veldproeven met genetisch gemanipuleerde gewassen (GGOs). In februari 2009 bepaalde het Europese Hof van Justitie al dat de locatie van veldproeven met GGOs niet geheim mag blijven. De Franse en Nederlandse overheid hadden het Hof gewaarschuwd dat een precieze plaatsaanduiding ertoe kan leiden dat actievoerders de gewassen vernielen.Volgens het EU-Hof laat de EU-richtlijn over GG)'s (2001/18) echter geen ruimte voor een uitzondering wegens openbare orde (vernielen van veldproeven) of binnenlandse moeilijkheden. Volgens Bionext blijkt uit deze uitspraak dat de exacte locatie van veldproeven altijd openbaar gemaakt moet worden.
In de Beleidsregel wordt echter onderscheid gemaakt tussen zogenaamde categorie 1 veldproeven en veldproeven in de categorie 2 en 3. Alleen voor categorie 1-veldproeven wordt de exacte locatie in de vergunningaanvraag bekend gemaakt. Bionext vindt dit om verschillende redenen opmerkelijk. In de eerste plaats is de categorie indeling een Nederlandse (COGEM) uitvinding die op geen enkele manier terugkomt in de uitspraak van het Europese Hof.
Deze indeling wordt gemaakt op basis van de geschatte risicos van de ingebrachte genen voor de menselijke gezondheid of het milieu en zegt dit dus niets over het risico op uitkruising. Voor een boer maakt het niet uit of zijn product besmet wordt door een gentechgewas uit de categorie 1,2, of 3. De economische schade blijft gelijk. Bovendien is bij veldproeven altijd sprake van een nog niet toegelaten gentechgewas dat niet in de voedselketen terecht mag komen.
Voor telers, in de omgeving van de veldproeven, is het van groot belang om te weten waar de proefvelden precies liggen zodat ze zelf (extra)maatregelen kunnen nemen om besmetting van hun GGO-vrije gewassen te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door een ander gewas te telen of hun bouwplan aan te passen.Het belang hiervan is alleen maar toegenomen nadat de overheid heeft besloten dat er voor categorie 2 en 3 veldproeven geen verplichte isolatieafstanden meer nodig zijn. Dit kan er in de praktijk toe leiden dat er pal naast een biologische boer een veldproef plaatsvindt zonder dat deze ondernemer daarvan op de hoogte is.
Bionext roept u daarom op om er bij de staatssecretaris op aan te dringen dat de exacte locatie van alle veldproeven openbaar wordt gemaakt.
3. Vrijstelling cisgenese
Bionext is geen voorstander van het vrijstellen van cisgenese van de GGO-wetgeving. Wetenschappelijk gezien bestaat er geen twijfel over dat cisgene gewassen GGOs zijn. Om te bepalen of cisgenese wel of niet uitgezonderd mag worden van de GGO-wetgeving wordt door de regering alleen bekeken of de producten van deze modificatietechniek niet meer risicos zullen kennen dan equivalente producten van klassieke veredeling. Afgezien van de vraag of het überhaupt mogelijk is om dit vooraf vast te stellen, wordt hiermee de hele GGO-discussie ten onrechte teruggebracht tot een veiligheidkwestie. Daarmee wordt voorbij gegaan aan de ethische, ecologische en sociaal economische bezwaren tegen GGO-technieken en de toepassing daarvan in de landbouw. Indien cisgenese wordt vrijgesteld van de GGO-wetgeving, is het in de ogen van de wetgever geen GGO-techniek meer en vallen rassen die met deze techniek gemaakt zijn niet meer onder de etiketteringsplicht. Daardoor zijn ze niet langer herkenbaar voor consumenten en producenten als zijnde GGOs. Dit vormt een ernstige bedreiging voor de keuzevrijheid van consumenten en producenten.
In een brief van de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu aan de Tweede Kamer van 15 oktober 2012 wordt voorgesteld om de keuzevrijheid voor de biologische telers te waarborgen indien zij van bepaalde nieuwe veredelingstechnieken (zoals cisgenese) geen gebruik willen maken. Dit vraagt volgens Bionext echter minstens om een aanpassing van de Europese Verordening voor de biologische landbouw (834/2007). Daar komt bij dat keuzevrijheid een recht is van alle producenten en consumenten.
Bionext pleit er daarom voor om cisgenese niet vrij te stellen van de GGOwetgeving en door middel van een onafhankelijke risicoanalyse en monitoring, case by case te bepalen welke risico's aan het gebruik van een bepaalde toepassing zitten. Op basis daarvan kan vervolgens een meer gedifferentieerde toelatingsprocedure worden ingevoerd. Indien cisgenese of andere nieuwe veredelingtechnieken toch worden vrijgesteld van de GGO-wetgeving, roept Bionext de overheid op om voor die technieken de keuzevrijheid voor alle producenten en consumenten te waarborgen. Bijvoorbeeld door producenten te verplichten de gebruikte techniek op het etiket of op een openbare website te vermelden.
Hoogachtend,
Maaike Raaijmakers
projectleider gentechvrije landbouw
